Σαν Χαρταετός στο Άπειρο: Συνέντευξη με την Ίριδα Χόρτογλου-Rauffenstein

Με την ευκαιρία των εγκαινίων των νέων χώρων των «Εκδόσεων Ασκόμπαφλος», είχαμε τη χαρά να συνομιλήσουμε με τη σημαντική ποιήτρια Ίριδα Χόρτογλου-Rauffenstein. Η καλλιτέχνης, άρτι αφιχθείσα από το Στρασβούργο, όπου κατέλαβε την πρώτη θέση στο Ευρωπαϊκό Φεστιβάλ Σύγχρονης Ποίησης, μας μίλησε για θέσεις, προθέσεις και υπαναχωρήσεις της πάνω από μια κούπα πράσινο τσάι.

Ασκόμπαφλος: Κυρία Χόρτογλου, κατ' αρχάς να σας συγχαρούμε για τη βράβευσή σας στο Φεστιβάλ Σύγχρονης Ποίησης του Στρασβούργου. Πώς νιώθετε που μια νέα καλλιτέχνης όπως εσείς κατάφερε να πάρει την πρώτη θέση στο διαγωνιστικό τμήμα και μάλιστα ανάμεσα σε μεγάλα ονόματα, όπως ο A.A. Hannigan και ο Dušan Zahovič;

Ίριδα Χόρτογλου-Rauffenstein: Σας ευχαριστώ πολύ για τα λόγια σας. Η αλήθεια είναι πως ειδικά ο Ζάχοβιτς έχει υπάρξει μεγάλη επιρροή για εμένα και, κατά μία έννοια, μέντοράς μου. Τα ποιήματά του συγκαταλέγονταν στους λιγοστούς συνδέσμους μου με τον αληθινό κόσμο σε εποχές που οι τεχνητοί παράδεισοι ήταν η μόνιμη σχεδόν καταφυγή μου. Όταν αργότερα, στην Ελβετία, είχα την ευκαιρία να τον γνωρίσω από κοντά, και να έχω πολλές συζητήσεις μαζί του, ο λόγος του υπήρξε και πάλι μια πυξίδα για να βρω το δρόμο μου στις δύσβατες ατραπούς που οδηγούν στο δύσκολο και αληθινό. Προσωπικά, θα είχα βραβεύσει εκείνο. Ίσως όμως η επιτροπή να είδε σε εμένα το επόμενο βήμα, ένα βήμα στο επέκεινα της σύντηξης του αληθινού με το εγκόσμιο… Και πάλι βέβαια, αμφιβάλλω αν θα είχα κατορθώσει κάτι τέτοιο χωρίς αυτόν. Το υπογράμμισα αυτό στην ομιλία της βράβευσής μου, και δράττομαι της ευκαιρίας να τον ευχαριστήσω και από αυτό το βήμα. 

«Ίσως όμως η επιτροπή να είδε σε εμένα το επόμενο βήμα, ένα βήμα στο επέκεινα της σύντηξης του αληθινού με το εγκόσμιο».

Ασκόμπαφλος: Μιας και μιλάμε de profundis, πείτε μας πότε συνειδητοποιήσατε ότι θα ταχθείτε στην τέχνη ; 

 

Ίριδα Χόρτογλου-Rauffenstein: Πάντα υπήρχε μέσα μου ο σπόρος, υποθέτω… Ωστόσο η ανάγκη αυτή έγινε σχεδόν οργανική την εποχή που προανέφερα, μια περίοδο αέναης περιπλάνησης σε χημικές πλάνες. Η τέχνη, η ποίηση ειδικά ήταν ας πούμε… (γελάει σιγανά) η καλούμπα μου. Χωρίς αυτήν, θα είχα μάλλον χαθεί σαν χαρταετός στο άπειρο… 

Ασκόμπαφλος: Τελικά, τι αποτελεί για σας τέχνη ; 

Ίριδα Χόρτογλου-Rauffenstein: Δεν είναι εύκολο να το προσδιορίσω… Με πόση ακρίβεια μπορούμε άραγε να διαχωρίσουμε το αληθές από το ευτελές, το αειθαλές από το εφήμερο, αλλά και τον ευφυή σχεδιασμό από μια αλληλουχία γοητευτικών τυχαιοτήτων; Κι από την άλλη, θα μπορούσαμε γι’ αυτό να επαναπαυθούμε στο ένστικτο; Μήπως όμως, θέτοντας στενούς περιορισμούς και κανόνες κινδυνεύουμε να απολέσουμε το ενδότερο νόημα της καλλιτεχνικής δημιουργίας και την ελευθεριότητά του; Νομίζω πως μόνον ψηλαφητά, ακροθιγώς και με μεγάλη φειδώ θα μπορούσε να μιλήσει κανείς για τέτοιες έννοιες… 

Ασκόμπαφλος: Θα λέγατε ότι το έργο σας αποσκοπεί στο να περιγράψει σύγχρονες αυταπάτες ή είναι απλά ένας περίπατος της διαλεκτικής ; 

Ίριδα Χόρτογλου-Rauffenstein: Τα πρώτα μου έργα σίγουρα περιέγραφαν πρωτίστως τις δικές μου αυταπάτες και ξόρκιζαν προσωπικά φάσματα. Ως τέτοια βρήκαν απήχηση σε όσους βρίσκονταν σε ανάλογα αδιέξοδα ή γενικότερα ασφυκτιούσαν στο κουκούλι της επίγειας εφήμερης ύπαρξης. Από την άποψη αυτή, συγκλίνουν μάλλον προς τον πρώτο σκοπό που περιγράψατε. Από την άλλη, η έμπνευση και η θεματολογία μου έχουν πλέον μετατοπιστεί σε μια λιγότερο εσωτερική και περισσότερο υπερβατική αναζήτηση, η οποία έχει, θα έλεγα, όχι τόσο σκοπό όσο, κυρίως, αιτία. Αυτός δεν είναι άλλωστε κι ένας καλός ορισμός του περιπάτου; Κάθε περίπατος βέβαια μπορεί να εξελιχθεί σε ένα ταξίδι σε επικίνδυνες στενωπούς.

Ασκόμπαφλος: Σήμα κατατεθέν σας τείνει πλέον να θεωρηθεί η μη χρήση σημείων στίξης. Πώς την αιτιολογείτε;  

Ίριδα Χόρτογλου-Rauffenstein: Πιστεύω ότι τα σημεία στίξης ενυπάρχουν στις λέξεις, όσο και στις σκέψεις που αποτυπώνω στο χαρτί. Ήδη η αποτύπωσή των λέξεων στο χαρτί είναι μια μορφή παραβίασης του άυλου χώρου όπου αιωρούνται αυτά τα νοήματα – αναγκαία ωστόσο. Η χρήση όμως σημείων στίξης θα ήταν, πιστεύω, πλεονασμός. 

«Μήπως όμως, θέτοντας στενούς περιορισμούς και κανόνες κινδυνεύουμε να απολέσουμε το ενδότερο νόημα της καλλιτεχνικής δημιουργίας και την ελευθεριότητά του; Νομίζω πως μόνον ψηλαφητά, ακροθιγώς και με μεγάλη φειδώ θα μπορούσε να μιλήσει κανείς για τέτοιες έννοιες…»

 

 

Ασκόμπαφλος: Πολύ μεγάλος λόγος έχει γίνει για τη θυελλώδη σχέση και τον λογοτεχνικό διάλογο που ξεκινήσατε στο Παρίσι με τον δικό μας Ροβεσπιέρο Sant. Τι άφησε στο έργο σας η σχέση αυτή; 

Ίριδα Χόρτογλου-Rauffenstein: (Μένει σιωπηλή για λίγα λεπτά, στο πρόσωπό της ζωγραφίζεται συγκρατημένη ενόχληση.) Κοιτάξτε… Δε θα ήθελα να αναφερθώ στην εν λόγω σχέση. Τα αποτυπώματα της στο έργο μου είναι εμφανή, για όποιον θα ενδιαφερόταν να τα εντοπίσει – αν και δεν βρίσκω το λόγο. Βρίσκεται πλέον στο παρελθόν, όπως και η υπόλοιπη ζωή μου στο Παρίσι, το Βερολίνο, το Λονδίνο, τη Βαρκελώνη, όλες εκείνες τις πόλεις όπου περιέφερα δαίμονες και εμμονές, σε ένα αδιάκοπο κυνηγητό με τον ίδιο εν τέλει τον εαυτό μου. Στο εξής αναζητώ τη γαλήνη, τόσο στις πόλεις όσο και στους ανθρώπους. 

Ασκόμπαφλος: Να κλείσουμε με μια ευχή στους αναγνώστες και φίλους του «Ασκόμπαφλου»; 

Ίριδα Χόρτογλου-Rauffenstein: Θα κλείσω με μια παραίνεση: Το βλέμμα μας, όταν κοιτά πίσω, μας κρατά δέσμιους του γέγονε· όταν βλέπει όλο ευθεία, βάζει παρωπίδες στην περιφερειακή μας αντίληψη· κι όταν κοιτά κάτω, μας κρατά ομήρους σε μια συνεχώς επαπειλούμενη άβυσσο. Εύχομαι στους αναγνώστες – αναγνώστες βιβλίων όσο και ανά-γνώστες της ζωής – να κοιτούν πάντοτε πλαγίως. 

Ασκόμπαφλος: Σας ευχαριστούμε πολύ και ανυπομονούμε να φιλοξενήσουμε και άλλα, πολλά έργα σας. Να σας ευχηθούμε πάντα επιτυχίες και διακρίσεις. 

Σύντομο Βιογραφικό:

Η Ίρις Χόρτογλου-Rauffenstein, ποιήτρια και διανοήτρια, γεννήθηκε στο Durbach, στη βόρεια πλευρά του Μέλανος Δρυμού. Ο οινοποιός πατέρας της και η περιοδεύουσα ακροβάτις ελληνίδα μητέρα της τής κληροδότησαν μια έντονη ροπή προς σαρκικές και πνευματικές καταχρήσεις, που την οδήγησαν, σε νεαρή ακόμη ηλικία, σε πολλαπλούς εθισμούς. Οι δαίμονες που την κατατρύχουν αποτυπώνονται ανάγλυφα στις τρεις πρώτες ποιητικές της συλλογές (Μεθυσμένο λυκαυγές, Νικάνωρ, Χιμαιρικά ερέβη), που την τοποθετούν στα βήματα του Baudelaire, του Genet και του Vedekind. Πριν δύο χρόνια ωστόσο, μετά το θάνατο των γονιών της σε πτώση από αερόστατο, αποφάσισε να κάνει μια μεγάλη στροφή στη ζωή της. Σε κλινική απεξάρτησης στην Ελβετία γνώρισε τον βιομήχανο Αγησίλαο Χόρτογλου, τον οποίο και παντρεύτηκε τρεις μήνες αργότερα. Έκτοτε ζει μια ζωή αποτραβηγμένη από «τες πολλές συνάφειες», σχεδόν μονήρη, την οποία μοιράζει μεταξύ Τεργέστης και Ναυπάκτου. Αν και θα περίμενε κανείς η απώλεια της αρχικής πρώτης ύλης της να έχει αμβλύνει την ποιητική της οξύτητα, η αποστασιοποιημένη και κοφτερή (χειρουργική σχεδόν) οπτική που έχει πλέον αποκτήσει απέναντι στα ρητά και τα άρρητα της ζωής έδωσε νέα πνοή στο δημιουργικό της δαιμόνιο, χαρίζοντάς της μάλιστα το πρώτο βραβείο στο κορυφαίο διεθνές Φεστιβάλ Σύγχρονης Ποίησης του Στρασβούργου, για την συλλογή Ανάρια και Αρραγή, ένα έργο «ωριμότητας και συμπυκνωμένης ενόρασης», σύμφωνα με τον σημαίνοντα κριτικό Auguste Frambois.